VROUWEN NIET IN STAAT TOT ECHTE VRIENDSCHAP

Op het eerste gezicht een seksistische opvatting uit de tijd dat de verheerlijkte platonische liefde volgens de wijsgeren slechts tussen hogere heren kon bestaan. Als je echter de literatuur met feministische theorieën over vriendschap tussen vrouwen leest, kun je daar toch nog iets van de beweringen van Aristoteles in terugvinden. Zo kun je bijvoorbeeld zijn idee dat vrouwen niet in staat zijn aan zichzelf te ontstijgen in de relatie tot een ander, vergelijken met de opvatting dat het er in vriendschappen tussen vrouwen vooral om gaat dat ze bevestiging en herkenning vinden van zichzelf.

uit: PSYCHOLOGIE MAGAZINE NOVEMBER 1999 ©

Vrouwenvriendschappen is een verworvenheid van feminisme, grote onderlinge verbondenheid in strijd voor meer vrijheid voor vrouwen. Na de eerste roes, ontstonden er al gauw scheuren in de eenheid en bevochten vrouwen elkaar te vuur en te zwaard, waardoor mooie projecten ten dode waren opgeschreven vanwege ruzies, haat, nijd, jaloezie en afgunst.

Susie Orbach © (psychoanalitisch psychotherapeute) gaat ervan uit dat vrouwen zijn opgevoed in ‘versmolten gehechtheid’ met de moeder (de andere vrouw) en dat ze hun identiteit ontlenen aan dienstbaarheid aan anderen.

Door de verandering van hun maatschappelijke rol en functie, komen die aangeleerde dingen in de knel. Afgunst, jaloezie, wedijver, agressie die vrijkomt doordat de ene vrouw zich sneller, beter ontwikkelt dan de andere vrouw, meer succes heeft, een goede relatie of juist een gezin erbij, een kind krijgt, zijn de emoties die daaraan hangen allemaal ‘verboden’ emoties voor vrouwen.

Ze worden niet geacht die gevoelens te hebben, maar hebben ze wel en nemen het zichzelf kwalijk. Reactie: ontreddering, paniek, schuldgevoel, depressiviteit.

Vanwege de mythe van de versmolten gehechtheid, zijn vriendinnen of vrouwelijke collega’s ook niet gewend om zulke gevoelens met elkaar te bespreken: kun je in je gewone relatie nog eens lekker ruzie maken (want dat hoort erbij), met een vriendin hoor je elkaar te begrijpen en te bevestigen. Negatieve gevoelens ten opzichte van elkaar horen daar niet bij. Vrouwen zitten midden in een enorme psychologische verschuiving: van geen recht hebben op wat dan ook en niets krijgen (maar moeten geven), naar iets bereiken en slagen in het leven. Dat levert behoorlijke innerlijke conflicten op, ook voor vrouwen die er alleen naar kijken.

Voorbeelden:

• moederschap is een bron van afgunst. Vrouwen van vandaag hebben diep verontrustende gevoelens over zwangerschap en kinderen.
• de weg omhoog op de carrièreladder gaat samen met gevoelens van wedijver en afgunst.
• vrouwen die resoluut hun eigen weg gaan en voor zichzelf kiezen, zijn schokkend voor de meeste vrouwen (voor mannen ook overigens)
• individuele behoeften en ontwikkeling binnen een vrouwenvriendschap is vaak bedreigend, het doorbreekt de versmelting.

  de succesvolle is schuldig, de ‘in de steek gelatene’ is afgunstig.

Orbach ziet afgunst als schild tegen nog moeilijker gevoelens zoals pijn, angst om iets wat er bij jezelf ontbreekt, en zo is afgunst te bezien als een wegwijzer van verlangen.

Het verboden gevoel afgunst komt voort uit het aangeleerde taboe voor vrouwen om iets voor zichzelf te verlangen.

Het ‘verbod’ om te wedijveren (dat is alleen voor mannen) komt voort uit het verbod voor vrouwen op onafhankelijkheid en zichtbaarheid. Jammer, vindt Orbach, want wedijver is juist een goed instrument om je eigen individualiteit te bepalen.

Ook woede is voor vrouwen een verboden emotie, die voor veel schuldgevoel zorgt, want iedereen kent boosheid. Die woede ontstaat juist omdat vrouwen niet hebben geleerd met verschillen om te gaan, wat hun een onmachtig gevoel geeft.

Relaties met mannen geven vrouwen de gelegenheid uit de versmolten gehechtheid te breken, en zo te leren omgaan met gevoelens van jaloezie, afgunst en wedijver. Het is de kunst om een evenwicht te vinden tussen onafhankelijkheid en verbondenheid, ook in vriendschap van vrouwen onderling.